"Lận đận" để giữ nghề thêu truyền thống

Sản phẩm thêu tay của các tay kim làng nghê thêu truyền thống xã Minh Lãng huyện Vũ Thư

Những năm 1825, Thái Bình bị ngập lụt, mất mùa, người dân đói túng, dịch bệnh hoành hành. Khi đó, ba cụ Nguyễn Như Khang, Nguyễn Nghĩa, Nguyễn Ca rời làng đi kiếm sống, vô tình học được nghề thêu về truyền dạy cho con cháu và người dân làng Gòi, làng Bùi (thôn Phù Lôi, thôn Bùi Xá ngày nay), từ đó nghề thêu ra đời ở Minh Lãng.

Đầu thế kỷ XXI, nghề thêu Minh Lãng phát triển hưng thịnh, xã có 75 tổ hợp, doanh nghiệp, cơ sở sản xuất sản phẩm thêu tay, thu hút khoảng 5.000 lao động. Nghề thêu không chỉ tạo việc làm, thu nhập ổn định cho người lao động mà còn giúp nhiều hộ dân vươn lên làm giàu ngay tại quê hương. Những thời điểm huy hoàng nhất của nghề thêu tại Minh Lãng là khi các đối tác Nhật Bản, Hàn Quốc thuê các nghệ nhân gia công các sản phẩm trên chất liệu tơ tằm. Do đối tác là thị trường “khó tính” nên khi nhận được các đơn hàng, những thương nhân Việt Nam đã tận dụng mọi khả năng, dốc mọi tâm huyết, năng lực vào từng đường kim, mũi chỉ. Các tác phẩm qua đôi bàn tay điêu luyện trở lên sống động, với những họa tiết được trang trí công phu, tỉ mỉ qua đôi bàn tay tài hoa của các nghệ nhân. Từ đó, cho ra các tác phẩm có độ hoàn thiện cao, phục vụ những yêu cầu khắt khe nhất của phía đối tác. Điều đó đã tạo nên việc làm và thu nhập ổn định cho hàng vạn nghệ nhân trong và ngoài tỉnh Thái Bình.

Ông Hoàng Đình Chiêm, Giám đốc Công ty TNHH Thêu xuất khẩu Tuấn Dương phân trần với phóng viên

Hơn 30 năm gắn bó với nghề thêu truyền thống, ông Hoàng Đình Chiêm, Giám đốc Công ty TNHH Thêu xuất khẩu Tuấn Dương chia sẻ: “Từ thời còn bao cấp, tôi tự tìm tòi, sang các tỉnh lân cận học hỏi, giao lưu bạn bè, đi nhiều nơi làm việc rồi thành lập Công ty. Ngày đó, nghề thêu tay truyền thống đang trên đà phát triển hưng thịnh, vào khoảng năm 1994, UBND tỉnh Thái Bình đã trực tiếp chỉ đạo cho phía Công ty của chúng tôi đi nhiều địa phương trong tỉnh để truyền nghề cho nhân dân với mong muốn người dân có việc làm ổn định, nâng cao khả năng phát triển kinh tế địa phương. Có những lúc trong toàn tỉnh đã có đến hàng nghìn người được truyền nghề. Do tác động của thị trường, đến nay nghề thêu truyền thống đang gặp những khó khăn do đối tác chính là: Hàn Quốc và Nhật Bản đang cắt giảm đáng kể lượng đơn hàng, có những giai đoạn rất khó tìm kiếm đơn hàng nhưng chúng tôi vẫn nỗ lực duy trì hoạt động, tạo việc làm để thợ thêu có thu nhập, yên tâm gắn bó với nghề như: Thêu tranh để bán trong nước và xuất khẩu, tìm thêm đối tác để tăng doanh thu và thêu trên những chất liệu vải khác,... Đến nay, vẫn còn nhiều khó khăn do việc thuê thủ công khi cho ra thành phẩm có giá thành khá cao. Đã nhiều năm kinh doanh, xuất khẩu sản phẩm thêu truyền thống của quê hương đi các nước trên thế giới, bản thân tôi dù gặp nhiều thăng trầm, sóng gió nhưng tình yêu và khát khao giữ nghề truyền thống của cha ông đã tạo động lực giúp cho tôi vượt qua, mang đến những sản phẩm thêu chất lượng tới người tiêu dùng trong nước cũng như quốc tế, phát triển thương hiệu thêu Minh Lãng ra khắp mọi nơi”.

Hiện nay, giá trị sản phẩm thêu của Minh Lãng chưa được nâng lên, thu nhập từ nghề thêu chưa cao nên nhiều lao động trẻ đã chuyển sang những công việc khác. Các doanh nghiệp, cơ sở, tổ hợp thêu vẫn duy trì hoạt động, tuy nhiên doanh thu, lợi nhuận chỉ đạt 60 - 70% so với trước; thu nhập của lao động nghề thêu chỉ ở mức 5 - 6 triệu đồng/người/tháng.

Trong bối cảnh hiện nay, nghề thêu truyền thống của Minh Lãng đang phải đối mặt với nguy cơ sẽ bị mai một, khủng hoảng trong tương lai do: Tác động của dịch bệnh, ảnh hưởng của kinh tế thế giới, giá trị sản phẩm chưa được nâng cao nên thu nhập của lao động chưa cao, sự chuyển dịch lao động từ nghề thêu thủ công truyền thống sang các lĩnh vực công nghiệp, dịch vụ khác… 

Mặc dù vậy, nếu được đầu tư bài bản và được sự quan tâm hơn từ lãnh đạo các cấp, tìm được đối tác bền vững... thì đây là một nghề đem lại nguồn thu rất lớn với doanh nghiệp và địa phương. Hầu hết người dân Minh Lãng vẫn yêu, tâm huyết và mong mỏi gìn giữ nghề thêu truyền thống gần 200 năm tuổi mà ông cha để lại.